Achtervolgd worden, naakt op een openbare plaats, je tanden verliezen of niet voorbereid zijn op een examen. Typische terugkerende onderwerpen. Maar waar komt dit verschijnsel vandaan? De wetenschap geeft aan dat terugkerende dromen onverwerkte conflicten in het leven van de dromer kunnen weerspiegelen.
Terugkerende dromen komen vaak voor in tijden van stress. Soms ook heel lang, meerdere jaren of zelfs een heel leven lang. De exacte inhoud van terugkerende dromen is voor iedereen uniek. Toch zijn er gemeenschappelijke thema’s onder individuen en in verschillende culturen.
De meeste terugkerende dromen zijn negatief. Ze zitten vol emoties zoals angst, verdriet, woede en schuldgevoelens. Meer dan de helft van de terugkerende dromen gaat over een situatie waarin de dromer in gevaar is. Sommige terugkerende thema’s zijn juist weer heel positief. Voorbeelden zijn dromen waarin we nieuwe kamers in ons huis ontdekken of dromen waarin we kunnen vliegen.
In sommige gevallen kunnen terugkerende dromen uit de kindertijd aanhouden tot in volwassenheid. Deze dromen blijven een paar jaar weg, om vervolgens weer actief te worden in een stressvolle periode. Ze verdwijnen dan weer als de stress is weggeëbd.
Onverwerkte conflicten
Waarom doet ons brein dit? Waarom toch weer steeds dezelfde dromen? Studies suggereren dat dromen ons in het algemeen helpen onze emoties te regelen. Ze kunnen ons ook helpen aan te passen aan stressvolle gebeurtenissen. Door emotioneel geladen onderwerpen op te nemen in dromen, kan de dromer een nare gebeurtenis verwerken.
De inhoud van een terugkerende droom kan een mislukte poging zijn om deze pijnlijke ervaringen te integreren. Veel theorieën zijn het erover eens dat terugkerende dromen verband houden met onopgeloste moeilijkheden of conflicten.
De aanwezigheid van terugkerende dromen kan er ook op duiden dat iemand niet lekker in zijn vel zit. Deze dromen kunnen wijzen op de aanwezigheid van symptomen van angst en depressie. Terugkerende dromen hebben de neiging om op te duiken tijdens stressvolle situaties. Ze stoppen als de dromer zijn of haar persoonlijke conflict heeft opgelost. Dit wijst op een verbeterd welzijn.
Terugkerende dromen weerspiegelen vaak de emotionele zorgen van dromers. Dromen over een tsunami komen bijvoorbeeld vaak voor na een trauma of misbruik. Dit is een typisch voorbeeld van een metafoor. Dit vertegenwoordigt emoties van hulpeloosheid, paniek of angst in het wakkere leven.
Dergelijke onderwerpen kunnen worden gezien als 'scripts' of kant-en-klare droomscenario’s. Zulke scenario's bieden een plek om tegenstrijdige emoties te kunnen verwerken. Hetzelfde script kan worden hergebruikt in andere situaties waarin we vergelijkbare emoties ervaren.
Dit is de reden waarom sommige mensen dromen dat ze onvoorbereid opdagen voor een wiskunde-examen wanneer ze worden geconfronteeerd met een stressvolle situatie. Zelfs jaren nadat ze op school hebben gezeten. Hoewel de omstandigheden zijn veranderd, kan een vergelijkbaar gevoel van stress hetzelfde droomscenario opnieuw doen activeren. Het verlangen om uit te blinken kan dit ook veroorzaken.
De volgorde in terugkerende dromen
De Amerikaande onderzoeker William Domhoff bedacht het concept van een droomcontinuüm. Dit is een soort volgorde in herhalende dromen. Aan de extreme kant heb je traumatische nachtmerries die rechtstreeks een doorgemaakt trauma tonen.
Dan komen terugkerende dromen waarin dezelfde inhoud geheel of gedeeltelijk wordt afgespeeld. In tegenstelling tot traumatische dromen, herhalen terugkerende dromen zelden een gebeurtenis rechtstreeks. Ze weerspiegelen het metaforisch door middel een centrale emotie.
Verderop in de droomreeks zijn de terugkerende thema’s. Deze dromen hebben de neiging om een vergelijkbare situatie na te spelen, zoals te laat komen of achtervolgd worden. De exacte inhoud van de droom verschilt echter keer tot keer. Te laat zijn voor een trein in plaats van voor een examen bijvoorbeeld.
Aan het einde van de reeks zijn droomelementen die terugkeren in de dromen van één persoon, zoals personen, acties of objecten. Al deze dromen weerspiegelen op verschillende niveaus een poging om bepaalde emotionele problemen op te lossen.
Van een heel intens niveau naar een steeds lager niveau in het droomcontinuüm is een vaak een teken dat iemands psychologische toestand verbeterd.
Lichamelijke verschijnselen
Waarom zijn de thema’s in dromen vaak hetzelfde van persoon tot persoon? Een mogelijke verklaring is dat sommige ‘scripts’ bij mensen bewaard zijn gebleven vanwege het evolutionaire voordeel. Een droom waarin je wordt achtervolgd biedt bijvoorbeeld een veilige manier om te oefenen met ontsnappen aan roofdieren.
Sommige veelvoorkomende dromen kunnen ook deels worden verklaard door lichamelijke verschijnselen tijdens de slaap. Een Israelisch onderzoeksteam heeft in 2018 onderzocht dat dromen over het verliezen van tanden niet persé te maken had met angst. Eerder bleek de droom te maken te hebben met op elkaar klemmende tanden tijdens de slaap of tandproblemen bij het wakker worden.
Onze hersenen zijn niet volledig afgesloten van de buitenwereld als we slapen. Het blijft externe prikkels waarnemen, zoals geluiden, geuren of interne lichamelijke sensaties. Dat betekent dat sommige dromen te verklaren zijn tot de behoefte om ’s nachts te plassen of door het dragen van losse pyjama’s in bed. In een droom vertaald zich dat dan naar het niet kunnen vinden van een wc, of naakt zijn in een openbare ruimte.
Sommige fysieke verschijnselen die specifiek zijn voor de REM-slaap kunnen ook een rol spelen. De REM-slaap is het slaapstadium waarin we het meest dromen. In de REM-slaap zijn onze spieren verlamd, wat kan leiden tot dromen over zware benen of verlamming in bed.
Deze prikkels zijn echter niet genoeg om de herhaling van zulke dromen bij sommige mensen te verklaren. Ze kunnen echter wel een belangrijke rol spelen bij de opbouw van onze meest typische dromen.
De cirkel doorbreken
Mensen die een terugkerende nachtmerrie ervaren, zijn in sommige opzichten vastgelopen. Ze weten niet op welke manier hoe ze op het droomscenario moeten reageren. Er zijn therapieën ontwikkeld om te proberen deze herhaling op te lossen en de vicieuze cirkel van nachtmerries te doorbreken.
Een techniek is om de nachtmerrie in gedachten voor te stellen terwijl je wakker bent en deze vervolgens te herschrijven. Dat wil zeggen: het verhaal aan te passen door één aspect te veranderen in iets positiefs, bijvoorbeeld het einde van de droom.
Niet alle terugkerende dromen zijn slecht van zichzelf. Ze kunnen zelfs nuttig zijn. Ze kunnen ons informeren over onze persoonlijke conflicten. Aandacht besteden aan de herhalende elementen van dromen zou een manier kunnen zijn om onze verlangens en kwellingen beter te begrijpen en op te lossen.
Schrijvers:
Claudia Picard-Deland, Candidate au doctorat en neurosciences, Université de Montréal en Tore Nielsen, Professor of Psychiatry, Université de Montréal.
Dit artikel is opnieuw gepubliceerd vanaf The Conversation met een Creative Commons licentie. Lees het originele artikel.
